Açık kaynak fikrinin öncülerinden Linus Torvalds “Tilki gibi tembel ol” demişti. Her seferinde tekerleği yeniden icat etmeye hiç lüzum yok. Zaten mevcut olan şeyleri al ve kendi ihtiyaçlarına göre bunları uydur. Açık kaynak felsefesi. En temel ihtiyaçlarımızdan biri olan barınmak için de açık kaynak kullanabilir miyiz?
İnternette ziyaret ettiğiniz her 5 siteden biri WordPress içerik yönetim sistemiyle yapıldı. Benim web sitem de buna dahil. WordPress bir açık kaynaklı yazılım. Yani kodları ve tasarımı herkes tarafından görülüyor ve yapılıyor. İnternetten indiriyorsunuz. Kendi ihtiyaçlarınıza göre düzenliyorsunuz, tasarlıyorsunuz ve kendi sitenizi inşa ediyorsunuz.
Bir yazılımın kaynağının açık olması, ondan herkesin faydalanabilmesi ya da herkesin katkı sağlayabilmesi fikri o kadar işe yaradı ki artık fiziksel dünyaya da sıçradı. Açık kaynaklı donanımlar ortaya çıkmaya başladı. Bunlar, herkesin indirip kendi kendine yapabileceği bedava paylaşılan planlardan oluşuyor. Bu planları internetten indirip 3B yazıcıdan bastırabiliyoruz. Açık kaynaklı 3B yazıcı planları bile var. Yani internetten 3B bir yazıcı planı indirip bunu 3B bir yazıcıdan bastırabiliriz. Makine yapan bir makine yapabiliriz.
Geçen yüzyılda şöyle bir sabit fikrimiz vardı. Bir şeyi ucuza mal etmek için o şeyden çok miktarda üretmek gerekir. Bu durumda o şeyin öyle bir tasarımı olmalı ki herkesin ihtiyacını görsün. Sizce bu mümkün mü? Tabiki değil. Bu durumda “şeylerin tasarımı” ortalama bir kullanıcının ortalama ihtiyaçlarına göre yapılıyor.
21.yüzyılda teknoloji bu durumu değiştirecek. Çünkü 3B yazıcı gibi yeni icatlar “bir şeyin üretimi” için gerekli zamanı ve dolayısıyla maliyeti azaltıyor. Artık kullandığımız telefonlar California’da tasarlanıp Çin’deki fabrikalarda üretilmeyecek. Herkes tarafından tasarlanıp evinizdeki fabrikadan yani 3B yazıcıdan bastırılacak!
Geçen yüzyılda üretim kanallarına kimin sahip olacağını tartışıp dururduk. Bu yüzyılda belki de bu kanallara hepimiz sahip olacağız.
İnsanın üç temel ihtiyacı var: beslenme, giyinme ve barınma. Bu üçüncüsüyle ilgili açık kaynaklı bir girişim başlatıldı bile: WikiHouse – VikiEv. İsmi WikiPedia – VikiPedi’ye benzetmişler. Açık bir ansiklopedi olan VikiPedi en önemli referans kaynaklarımızdan biri oldu. VikiEv de içinde yaşadığımız bir gerçekliğe dönüşebilir, hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelebilir.
WikiHouse açık kaynaklı bir inşa sistemi. Bir web sitesindeki üç boyutlu modeller kütüphanesi. Bu üç boyutlu modelleri SketchUp gibi ücretsiz bir program kullanarak herkes yapabiliyor ya da var olan modelleri alıp değiştirebiliyor. Sonuçta bir evi download edip parça parça bastırabiliyoruz. Kullanılan malzeme kontrplak. Bunu büyük bir 3B yazıcı da diyebileceğimiz CNC makinesiyle kesip parçalarımızı “bastırıyoruz”. Bir başka deyişle evimizi tıpkı LEGO parçalarını birleştirir gibi oluşturuyoruz. Parçaları birleştirmek için iki veya üç kişilik bir ekip yeterli oluyor. Çok büyük olmayan bir ev bir günde yapılabiliyor. Daha doğrusu evin ana gövdesi, kaba inşaatı. Bunun üzerine daha sonra pencere, giydirme, yalıtım ve diğer sistemleri de uygulamak gerekiyor. İşin eğlenceli tarafı ihtiyaç duydukça yeni parçaları internetten indirip veya tasarlayıp bastırabilirsiniz. Evinizi sürekli upgrade edebilirsiniz.
WikiEv projesinin fikir mimarı Alastair Parvin buna “insanlar için insanlar eliyle mimari” diyor. Aslında teknoloji ve internet dışında bu tür bir inşaat yaklaşımı yüzyıllardır uygulanmış “imece usulü”ne çok benziyor. Aradaki bu teknoloji farkı bilginin ve dolayısıyla deneyimin çok hızlı bir şekilde yaygınlaşmasını sağlıyor. Her seferinde tekerleği yeniden icat etmiyoruz. Var olan bir tuğlayı alıp üzerine bir yenisini ekliyoruz.
Bunlar çok küçük başlangıçlar. Ama internet de böyle başladı. Doğru yöne doğru çok küçük bir açı sapmasıyla atılan adımlar sizi sonuçta bambaşka bir hedefe ulaştırabilir. İnternet ortamında dünyanın bir ucunda oluşturulan fikirler, tasarımlar dünyanın öbür ucundaki bir kafada yepyeni bir ışığın yanmasına sebep olabilir.
WordPress, dünyanın en büyük imece yapılarından biri. 20. yüzyılın sanal siteleri bu şekilde inşa edilebilmişken, 21. yüzyılda neden gerçek sitelerini neden böyle yapamayalım? WordPress gibi açık kaynaklı sistemler bizim daha iyi içerik üretmemizi kolaylaştırdı. WikiHouse gibi sistemler de daha iyi barınmamızı, daha iyi yaşamamızı sağlayabilir.