Hindistan Ay’a iniş denemesinde başarısız mı oldu?

Hindistan, 7 Eylül 2019’da Ay’a iniş yapacak 4. ülke olmak üzere oraya gönderdiği Chandrayaan 2 uzay aracından ayrılan Vikram modülünü yavaşça Ay yörüngesinde alçaltmaya başladı. 2008’de resmen başlatılan bu uzay programında 11 yıldan beri çalışan mühendisler ve bilim insanları nefeslerini tutmuş bu inişi izliyordu. Çünkü artık yapabilecekleri çok fazla bir şey yoktu. Bu robotik bir görevdi. Her şey önceden tasarlanmış ve programlanmıştı. Teknolojik olarak en zorlayıcı kısım inişten önceki son 15 dakikaydı. Bu aşamada ben de bu tarihi anı sizlerle birlikte izleyebilmek için canlı yayına geçtim. Az sonra dünyanın bir ucunda bu bilim insanları, yanlarında genç öğrenciler ve yaşlı yöneticilerle birlikte kamera karşısında; bizler de dünyanın bir başka köşesinde 7’den 77’ye ekran karşısında, dünyamızın biricik uydusuna bir kez daha dokunmanın heyecanını hep birlikte yaşamak üzere hazırdık. 

En zorlu 15 dakikanın ilk aşaması başarıyla gerçekleşti. Kontrol merkezinden heyecan dolu çığlıklar ve alkışlar yükseliyordu. Vikram modülü bir yandan alçalırken bir yandan da hızını azaltıyordu. Ay’ın Güney Kutbu’na gönderilen ilk araç olarak içinde deney düzenekleri ve 6 tekerlekli küçük bir Rover taşıyordu. Her şey yolunda giderken inişe dakikalar kala Ay yüzeyinden 2100 metre yükseklikte modülle olan bağlantı kesildi. Dakikalar boyunca kontrol merkezindeki yetkililerin endişeli bakışları altında tekrar bağlantı kurulması beklendi. Fakat maalesef bu bağlantı kurulamadı. Ben bu videoyu hazırlarken hala resmi bir açıklama yapılmamıştı. Fakat canlı yayın sırasında aracın iniş manevralarını bizzat kontrol merkezine gelerek izlemeye başlayan Hindistan Başbakanı Narendra Modi kendisine verilen brief sonrasında oradan ayrılınca bunun biraz daha zaman alacağını anlamıştık. 

Peki bu, görevin başarısızlıkla mı sonuçlandığı anlamına geliyor? Ben size bazı veriler sunayım, sonra buna siz kendiniz karar verin isterseniz. 

Chandrayaan 2 adından da anlaşılacağı üzere Hindistan’ın Ay’la ilgili ikinci uzay görevi. Chandrayaan 1 sadece Ay yörüngesinde gözlem yapmak için gönderilen bir araçtı ama öyle bir keşif yaptı ki bu sadece Hindistan’ın değil tüm Dünya’nın gözlerini Ay’a tekrar çevirmesini sağladı. Chandrayaan 1, Ay’ın kutuplarında yüzeyde su olabileceğini keşfetmişti. İşte bu keşfin ardından o suyu sadece görüntülemek değil aynı zamanda ondan örnekler toplamak için yüzeye iniş yapmak istediler. Fakat Hindistan Uzay Programı ISRO’nun bu konuda yeterli bilgi birikimi ve tecrübesi yoktu. O yüzden Chandrayaan 2’yi Rus Uzay Ajansı Roscosmos’la işbirliği halinde yapmaya karar verdiler. Hindistan yörünge aracıyla yüzeyde hareket edecek olan Rover’ı yapacaktı. Roscosmos ise bunlardan daha karmaşık olan iniş modülünü. Hani canlı yayında bağlantının kesildiği o modülü. Yapacaktı ama söz verdiği tarihe yetiştiremedi. Eğer yetiştirebilseydi bu iniş taa 2013 yılında gerçekleşecekti. Görev önce 2016’ya ertelendi ancak Ruslar bu tarihte de iniş modülünü teslim edemediler. Bunun üzerine Hindistan iniş modülü dahil görevin tüm aşamalarını kendileri gerçekleştirmeye karar verdiler. Böylece çok zorlu bir çalışma sürecine girdiler. 

Bu zorlu sürecin en önemli aktörlerinden biri olan Dr. Sivan’la tanıştırmak istiyorum şimdi sizleri. Canlı yayında da görmüştük kendisini. Bir mühendis olarak 1982’de işe başladığı ISRO’da özellikle fırlatma roketlerinin geliştirilmesine büyük katkılar sağlamış. İniş modülünün tesliminde yaşanan gecikmelerden sonra tüm üretim ve geliştirmelerin Hindistan’ın kendi kaynaklarıyla yapılması kararı verilince Dr. Sivan’ı ISRO’nun başına getirmişler. Fakat görevdeki gecikmeler bu zorlu süreç sırasında da devam etmiş. Mart 2018’de hedeflenen fırlatma önce Nisan sonra da Ekim 2018’e ertelenmiş. Fakat özellikle iniş aşamasındaki o en zorlu 15 dakikayla ilgili kısımların planlamasında bazı değişiklikler yapmak gerektiği için görevi bir kez daha ertelemek zorunda kalmışlar. 22 Temmuz 2019’a.

Şimdi bu noktada kendinizi Dr. Sivan’ın yerine koymanızı istiyorum. Bir mühendis ya da bilim insanı bakış açısıyla bir yandan hayatında ilk kez karşılaştığı problemleri çözmeye çalışıyor. Bir yandan da bir kurumun yöneticisi sıfatıyla bu görevi kendisine veren daha üst düzey yetkililere neden gecikmelerin yaşandığını aktarmaya ve bu gecikmelere rağmen kendisine verilen bütçeyi aşmamaya çalışıyor. Bu arada komik bir bütçeden bahsediyoruz. Yaklaşık 150 milyon dolardan… Size komik gelmedi mi? Bu bütçeyle 11 yıllık bir uzay görevinde Ay’ın yörüngesine bir uzay aracı fırlatıp, ondan ayrılan başka bir aracı Güney Kutbu’na indirip, onun içinden çıkan bir başka aracı güneş enerjisiyle Ay yüzeyinde dolaştırmanız gerekiyor. Interstellar – Yıldızlararası filminin bütçesi bile 165 milyon dolardı. Türkiye’de böyle bütçelerle yapılan AVM ve konut projeleri var. NASA 1960-1973 yılları arasında Apollo Ay Programı için 363 milyar dolar harcamıştı. Hindistan’ın bütçesinin 2420 katı. 

Tabi bu insansız bir görev o yüzden karşılaştırmak çok doğru olmaz ama yine de zorluklar ve kısıtlamalar ortada. Tüm bunlara rağmen 22 Temmuz 2019’da Hindistan Ay yörüngesine bu kez tamamen kendi geliştirdiği roketini fırlatmayı başardı. Çeşitli aşamalardan sonra Chandrayaan 2 uzay aracı yörüngede kendisini taşıyan modülden ayrıldı. Güneş panellerini açarak Dünya’nın etrafında yörünge yükseltme manevralarına başladı. Yeterli hıza ve yüksekliğe ulaşınca da Dünya’nın çekim etkisinden kurtulup kendini Ay’ın kollarına bıraktı. Bu kez daha önce yaptığı manevraların tersini gerçekleştirerek alçaldı ve içinde taşıdığı iniş modülünü serbest bıraktı. İki uzay aracı Ay semalarında dans eder gibi süzülmeye başladı. İniş modülü 30 km kadar alçaldıktan sonra yüzeyi taramaya başladı ve tam ineceği noktaya ulaşacakken bağlantısı koptu. Ay, zalim bir sevgili olduğunu bize bir kez daha hatırlattı. 

Şimdi Dr. Sivan’ın gözyaşlarının sebebini anlayabiliyor musunuz? Sizce bu görev başarılı mı yoksa başarısız mı oldu? Sorumu sadece bilimsel açıdan değil insani açıdan da düşünmenizi istiyorum. Gözyaşlarına boğulmuş olarak izlediğimiz bu adam Hindistan’ın en ücra köşelerinden birinde bir köyde fakir bir çiftçinin oğlu olarak dünyaya gelmiş. Binbir güçlükle eğitim almış. Ne burs bulabilmiş ne de yardımcı bir kurs ya da öğretmenden destek alabilmiş. Yine de çok çalışmış ve ailesinde üniversiteden mezun olabilen tek kişi olmuş. Bununla da yetinmeyip uzaya olan merakıyla beslenmiş ve kendini geliştirmiş. Uzay mühendisliği konusunda yüksek lisansını da tamamlayıp bugünlere kadar geldiği o kurumda çalışmaya başlamış. Yani Hindistan’ın NASA’sı ISRO’nun en tepesine yükselmeyi başarmış. Ama onun yükselmek istediği asıl noktaya, küçük bir çocukken yaşadığı köyün gecelerini aydınlatan o noktaya tam ulaşacakken…

Hayat bu. Daha öğrenecek çok şeyimiz var…