Sahilde bir yürüyüş yaptığınızı düşünün. Yerde binlerce küçük taş var. Hepsi birbirinden farklı. Yine de uzaktan baktığınızda bunların hepsinin de taş olduğunu görebiliyorsunuz. Doğal yollarla oluşmuş milyonlarca taş. Sonra bunların arasında uzaklarda bir şey dikkatinizi çekiyor. Diğerlerinden daha farklı görünen bir şey. Hem daha parlak, hem de şekli çok daha farklı. İnce uzun bir şey. Acaba bu da doğal yollarla oluşmuş bir taş mı yoksa yapay olarak üretilmiş bir nesne mi?
Size çok kaliteli olmasına rağmen adı pek duyulmamış bir dizi önermemi ister misiniz? Black Mirror (Kara Ayna) kalitesinde bir dizi. “Kesin izlemişimdir… Twilight Zone – Alacakaranlık Kuşağı? Değil. Westworld – Batı Dünyası. O da değil.” Her ikisi de çok kaliteli diziler… Westworld’ün felsefesini daha önce bu kanalda otomatik piyano üzerinden anlatmıştım. Ancak şimdi bahsedeceğim dizi bunlar kadar popüler değil. Yine de bazı bölümleriyle Westworld kadar felsefi, Twilight Zone kadar gizemli, Black Mirror kadar da ürpertici. Inside No: 9 – 9 numaranın içinde.
Şu anda devam etmekte olan bir deney dünyanın en uzun süreli tasarlanmış deneyi. 500 yıl sürecek şekilde planlanmış. İlginç bir deney. Ama daha da ilginci bunun gibi çok uzun süredir devam eden başka deneylerin de olması. Şimdi başlangıç tarihlerine göre en yenisinden en eskisine doğru bu deneylere bir göz atalım mı?
1948 – Framingham Kalp Çalışması
1948’de 5209 kişi üzerinde 20 yıl sürmesi planlanan bir çalışma başlatıldı. Fakat alınan faydalı sonuçlar nedeniyle durdurulmadı, 70 yılı aşkın süredir devam ediyor. Deneye katılanlardan bir kısmı artık hayatta değil ama bu süreçte onların çocukları ve çocuklarının çocukları da artık bu deneyin bir parçası haline geldi. Her iki yılda bir katılımcılar üzerinde testler yapılıyor. Şu anda bizim için çok normal gözüken bazı bulgular bu deneyle kanıtlandı. Mesela sigaranın kalp hastalıklarına yol açtığı. Evet bize şimdilerde çok normal gelen bu bilgi bir zamanlar o kadar da net değildi. Hatta onun bazı konularda faydalı olabileceği bile söyleniyordu. Böyle uzun ve kapsamlı deneyler, araştırmalar yapılmasaydı belki gerçeğin ortaya çıkması çok daha uzun sürecekti.
Dünyanın tepesinde garip şeyler oluyor. Manyetik Kuzey Kutbu Kanada’dan Sibirya’ya doğru kayıyor. Hatta o kadar hızlı kaymaya başladı ki bilim insanları dünyanın manyetik modelini yenilemek zorunda kaldılar. Daha birkaç gün önce 4 Şubat’ta yayımlanan yeni modele göre dünyanın manyetik kuzey kutbu artık burada…
Paniğe kapılacak bir durum yok. Dünyanın manyetik kutupları sürekli yer değiştiriyor. Hatta 780.000 yıl kadar önce manyetik kutuplar bugünkünün tamamen tersiydi. O zamanlar bir pusulanız olsaydı ve onun gösterdiği kuzeye doğru hareket etseydiniz Antarktika’ya ulaşırdınız. Yani coğrafi olarak Güney Kutbu’na.
Siz olsanız ne yapardınız?
Size bir hikaye anlatmak istiyorum. Bir babayla oğlunun hikayesi. Baba bir demir yolu işçisi. Oğluyla her gün istasyondan ayrılan insanları izliyorlar. Çeşit çeşit insanlar. Gençler, yaşlılar, güçlüler, zayıflar, suçlular, masumlar, sevenler, sevdiğinden ayrılanlar… Bu babayla oğlunun gözleri önünde tek tek o trene binip istasyondan ayrılıyorlar.
Babanın işi o istasyonda değil aslında. İleride trenin geçtiği bir köprüde çalışıyor. Onun altındaki nehirden bir tekne geçerken köprüyü açıyor ve tren gelirken de üzerinden geçebilmesi için onu kapatıyor. Sade bir yaşamı olan sade bir işçi. Oğlundan başka bir varlığı yok bu dünyada.
Son 66 yılda DNA’yı keşfedip bir de onun nasıl işlediğini çözdük. Onu okuyan makinalar yaptık. Ve nihayet son 6 yılda da onu değiştirebilecek araçlar geliştirdik. Artık bu araçları kullanarak doğmamış bebekleri tasarlamaya başlayacağımız yeni bir döneme giriyoruz. Bizden çok daha güçlü, dayanıklı ve yakışıklı, güzel çocuklarımızın olduğu bir gelecek… Mutlaka gelecek ama gerçekten güzel mi olacak?
Gen düzenleme işlemi o kadar da yeni sayılmaz, zaten yıllardır yapılıyordu. Bunun 4 seviyesi var. Anlaşılması kolay olsun diye ben bunları 4 katlı bir binanın içindeki kapılar olarak tarif etmeye çalışacağım. Bu binanın giriş katındaki kapı 1980’de iyileştirme amacıyla açıldı. Buna “gen tedavisi kapısı” diyelim isterseniz. İlk denemeler başarısızlıkla sonuçlandıktan sonra 1990’da doktorlar ilk kez nadir görülen bir gen hastalığını tedavi etmeyi başardılar. Buna rağmen hala yöntem deneyselliğini koruyor. Özellikle birden çok genle ilgili kalp hastalıkları, yüksek tansiyon ya da Alzheimer gibi yaygın hastalıkların bu yöntemle tedavisi için araştırmalar devam ediyor.
