Dünyanın En İlginç Merdiven Tasarımları

Merdiven mi? Bugünlerde merdivenlerden inip çıkan kaldı mı? Asansörler dururken niçin merdivenlerin yüzüne bakalım? Her şey bir kenara merdivenler hakkında video mu olurmuş?

Olur tabi. Sanat, tasarım ve teknoloji alanındaki her şey bu kanalda bir video konusu haline gelebilir. Gelin bir yandan dünyanın en ilginç merdiven tasarımlarına bir göz atalım, bir yandan da merdivenler hakkında konuşalım.

Dünyanın dört bir tarafında çeşit çeşit merdivenler tasarlanmış durumda. Kimisi çok eski, kimisi çok yeni. Bazıları çok süslü, bazıları çok sade. Zik zaklar çizerek tırmananlar da var, döne döne yükselenler de… Renkleriyle öne çıkıyor bazı merdivenler, üzeri ince ince boyanmış olanlar. Bir de tasarımlarıyla farklılaşanlar var. Yaratıcılıkta sınır tanımayanlar. Doğadan ilham alanlar. Onunla iç içe geçmeyi, bütünleşmeyi başaranlar. Bazı merdivenler fonksiyonelliğin çok ötesine geçebiliyor. Kendi başına bir sanat nesnesi haline gelebiliyor. Kimi zaman süslü bir sanat, kimi zaman minimalist. Amaç bir hedefe ulaşmaksa onu kolaylaştırmak isteyenler de var elbet. Bazı merdivenlere tırmanabilmek içinse epeyce cesur olmak gerek.

Nedir merdiven dediğimiz şey? Ahşaptan, taştan, betondan, metalden ve daha envai çeşit şeyden yapılabilen ve en önemlisi bir yere çıkıp inmeye yarayan basamaklar dizisi. Çok anlamlı değil mi? Merdivenler bu hayatta sizi alçaltabilir de yükseltebilir de… Eğer kitapları basamak yaparsanız hayatınıza, bilgelik katına ulaşmanız kolaylaşır. Her halukarda onlar size bir yolculuk yaptırır.

Siz de merdivenlerden inip çıkarken sayar mısınız? Dünyanın en uzun merdivenlerine tırmanmaya niyet ederseniz eğer 11674’e kadar saymaya hazırlanın. İsviçre’deki bir finükilerin yanında uzanan bu merdiven 1669 metre boyunca yükselen dünyanın en uzun merdiveni.

Arka arkaya eklenen bu basamakların sembolik anlamları da var. Eğer düz bir merdivene tırmanırsanız, düz bir yoldan gidersiniz. Yok eğer spiral ya da dolambaçlı bir merdivendeyseniz, gizemli bir dünyaya da adım atmaya başlarsınız. Eğer Winchester Malikanesi’ndeyseniz o merdivenler hiç bir yere gitmeyebilir.

Yükseklik korkusu olanlar için merdivenler bir gerilim unsurudur. Baş döndürücüdür. Daha önce de bahsetmiştim bazen göstergebilim konusu olur, siz merdivenlere baktığınız sanırken aslında DNA sarmalını görürsünüz. Yani özünüzü.

Merdivenler iki katı birbirine bağlar. Yani iki dünyayı, iki şeyi, iki fikri, iki varoluşsal durumu birleştirir. Escher gibi sanatçıların elindeyse mekan ve boyut algılarını yıkar. Bu insanlar aşağı mı iniyor yoksa yukarıya mı çıkıyor? Peki ya gerçekte böyle bir mimari mümkün mü? Merdivenlerden bir labirent yapılabilir mi? Onun içinde dolaşılabilir mi? Yoksa bu inişler çıkışlar bizim ruh halimizi yansıtmak için mi var? Karmaşık  iç dünyamızın labirentlerinde dolaşmak için.

Merdivenler toplumdaki hiyerarşinin metaforudur. Bunun üstünde yer almak isteyenler gerektiğinde birbirleriyle çatışmaktan, savaşmaktan çekinmezler. Her bir basamak size farklı bir perspektif sunar. Herkes kendi mücadelesini verir. Uzun ve zorlu bir yolculuk yapar. Bu yolculuğun sonunda basamakları tek tek tırmanır ve nihayetinde zirveye, zafere ulaşır.

Ama ben yine de size merdivenleri çıkarken Rocky’nin yöntemiyle değil de başka bir teknikle çıkmanızı önereceğim. Şiirde sembolizmin öncülerinden Ahmet Haşim’in önerdiği yöntemle. “Ağır ağır çıkacaksın” diyordu Haşim “bu merdivenlerden.” Yani hayat nehrinde Barış Manço’nun da söylediği gibi “aheste çekeceksin kürekleri.” Yoksa karşına ansızın bir şelale çıkabilir. Ya da o merdivenlerin sonuna geliverirsin. En değer verdiğin şeyler parmaklarının arasından kayıverir. Sen bir yerlere çıktığını zannedersin. Kendini yükselmiş görürsün. Ama aslında senin özün, eserin, bıraktığın her şey aşağı inmektedir. İşte o yüzden ne kadar iyi tasarlanırsa tasarlansın, sana ne kadar ilginç gelirse gelsin ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.