27 Temmuz gecesi gökyüzüne bakın! Yüzyılın en uzun ay tutulması ve Mars’ın en parlak gecesi

Yazla ilgili size yaptırmak istediğim iki şey var. Birincisi bol bol doğaya çıkmanızı sağlamak. İkincisi de bakışlarınızı gökyüzüne çevirmek. Bu ikincisi için önünüzde nefis bir fırsat var. 27 Temmuz gecesi gökyüzünde sıradışı şeyler olacak! Dünyanın sonu gelmiyor merak etmeyin 🙂 O gece Güneş, Dünya, Ay ve Mars’la ilgili çıplak gözle gözlemler yapabileceğiz. Yüzyılın en uzun ay tutulmasına tanık olacağız. Mars, Dünyaya en yakın noktaya gelecek ve dolayısıyla en parlak şekilde görülecek. Yetmiyormuş gibi Delta Aquarid meteor yağmurunu izleyebileceğiz.

Ay tutulmasından başlayalım. Aslında ay tutulmaları yılda bir kaç kez gerçekleşiyor. 2018 Ocak’ta da bir ay tutulması yaşamıştık. Biliyorsunuz Güneş tutulmasında Ay’ın gölgesi Dünyaya düşüyor. Ay tutulmasındaysa bunun tam tersi oluyor. Dünyanın gölgesi Ay’ın üzerine düşüyor.

Bu seferki Ay tutulmasının en önemli özelliklerinden biri Temmuz ayında yaşanıyor olması. Çünkü şu anda Dünya Güneş’ten en uzak konumunda. Ay da dünyadan en uzak konumunda. Dolayısıyla Dünya’nın Ay’ın üzerine düşürdüğü gölgesi de en geniş durumda. Ayrıca Ay, tam gölgenin (yani Umbra’nın) tam içinden geçiyor. Bu da az rastlanır bir durum. Ama bu gölge Güneş tutulmasında olduğu kadar karanlık olmuyor. Ayın rengi pembe-kırmızı bir tona dönüşüyor. O yüzden buna “kanlı ay” da deniyor.

Rengi kırmızı olan her şeye kanlı mı diyeceğiz peki? Bu olaya bu ismin verilmesinde sanırım tarihte ay tutulmaları esnasında yaşanan kötü olayların da bir etkisi var. Bilim ve Teknoloji Tarihi Ansiklopesi’nde tarihte kaydedilmiş ilk ay tutulmasının “Enuma Anu Enlil” tabletlerine yazıldığı belirtilmiş. Bugünkü Irak topraklarında Ur kentinde bulunmuş bu tabletler. M.Ö. 2094’de 2 Nisan gecesi gerçekleşen bir ay tutulması esnasında Ur Kralı Shulgi, oğlu tarafından öldürülmüş. Aynı dönemde Çin imparatoru Chung K’ang, bir tutulmayı önceden haber veremedikleri için Hsi ve Ho adlı iki astronomunun kellesini uçurmuş. Çünkü tutulma sırasında gökyüzündeki ejderhanın Ay’a saldırdığına ve onu yemeye başladığına inanıyorlarmış. Nitekim Çince’de “tutulma” kelimesinin karşılığı “yemek.” Bu saldırıyı önceden bilemeyince halka da bildirememişler ve bu da bir PR – Halkla İlişkiler faciasına yol açmış. O gece sokaklarda kargaşa çıkmış. Halk, Ay’ın yenildiğini zannedip ejderhayı korkutmak için gürültü yapmaya başlamış. Bu tür batıl inançlar size şimdi komik geliyor olabilir ama sonuçları bizim tarihimizde de çok acı olmuş. 4 Temmuz 1917 gecesinde Akabe Kalesi’ni savunan Osmanlı askerleri ay tutulmasını görünce gökyüzüne ateş etmeye başlamışlar. Yine aynı gerekçeyle. Tutulmaya sebep olan şeyi korkutmak için. Tabi o sırada İngiliz ajanı Arabistanlı Lawrence tarafından örgütlenen Arap askerleri kaleye saldırarak ele geçirmişler ve sonrasında olaylar çorap söküğü gibi gelişmiş. O yüzden siz siz olun doğa olaylarını yorumlarken, gökyüzünü okurken batıl inançların etkisinde değil, bilimin ışığında yorumlar yapın. Tarihin en ünlü ay tutulmalarının bir diğeri 22 Mayıs 1453’de gerçekleşti. Batılılar bunu “Konstantinopol’ün düşüşü tutulması” olarak tanımlıyor. Biz İstanbul’un fethi diyoruz.

İşte bu ünlü tutulmadan 565 yıl sonra 27 Temmuz gecesinde Ay bir kez daha tutulacak. Üstelik İstanbul’dan çok da güzel görülecek. Nereden mi biliyorum? Şöyle bir web sitesi var. Bu siteye bulunduğunuz yerin konumunu girdiğinizde size tutulma hakkında çok detaylı bilgiler veriyor. Mesela İstanbul’da akşam 20:14’de başlayacak ve 22:30’dan 12:13’e kadar 1,5 saatten uzun bir süre tam tutulma  izlenebilecek. İzlerken lütfen gürültü yapmayalım ya da Ay’a ateş etmeyelim. Peki ne yapalım? Ben genelde fotoğraf çekmeyi seviyorum. Size de tavsiye ederim. Daha önce cep telefonuyla ISS’yi çekmiştim. Ama daha kaliteli ve yüksek çözünürlüklü fotoğraflar çekebilmek için DSLR tarzı bir fotoğraf makinesi ve mümkünse teleobjektif lens kullanmanızı tavsiye ederim.

Aynı gece Ay Dünya’dan en uzak konumundayken Mars da dünyaya 2003’den beri en çok yaklaştığı bir konuma gelmeye başlayacak. En yakın olduğu nokta 31 Temmuz gecesi ama 27 Temmuz’da da gökyüzünde çok parlak olarak görülebilecek, çünkü Güneş’in tam aksi yönünde yer alacak. Bu olaya da “Mars opposition” yani “Mars karşı konumu” adı veriliyor. Bu olayı çıplak gözle görebilmek mümkün ama iyi bir fotoğrafını çekmek için bu kez sadece bir DSLR fotoğraf makinesi yeterli değil. Teleskopa da ihtiyaç var.

Bu da yetmiyormuş gibi aynı gece bir meteor yağmuru izleyebileceğiz. Normalde 12 Temmuz’dan 23 Ağustos’a kadar süren Delta Aquariid meteor yağmuru 27 Temmuz gecesinde en yoğun dönemine girecek. Üstelik yine Türkiye’den görülebilecek. Aynı gece yüzyılın en uzun ay tutulmasını, Mars’ın dünyaya en yakın ve dolayısıyla en parlak halini ve meteor yağmurunu izleyebileceğiz. İnsanlığın bilimsel bilgisinin kısıtlı olduğu eski çağlarda bu kadar şey aynı gece içinde olsaydı kayıtlara nasıl geçerdi bilmiyorum: “Mars’tan bir yıldız kaydı ve Ay’a saldırdı” filan yazarlardı herhalde. Ama artık yıldızların kaymadığını onun meteor yağmuru olduğunu; Ay’a saldırılmadığını ve Mars’ın da savaşla ilgili bir gezegen olmadığını biliyoruz. Yine de duygusal, hatta romantik yaratıklarız. O yüzden 27 Temmuz gecesi sevdiklerinizle dışarı çıkıp kafanızı gökyüzüne kaldırıp o sonsuzluğu izleyin. Tuttuğunuz dileklerin hepsi gerçek olmasa da en azından o anı birlikte yaşamanın mutluluğunu size verir. Bir süreliğine de olsa dünyaya ait dertlerin, tasaların koşuşturmaların arasından sıyrılmanızı ve birlikte nadir görülen o anı yaşamanızı sağlar.