Şimdi sizi biriyle tanıştıracağım. Bu Helena Wootton, kısaca Ella. 16 yaşında bir genç kız. 100 yıl öncesinden bir görüntü bu. Kendisi demiryollarının yüzüncü yıl kutlamalarının güzellik kraliçesi seçilmiş. Bu eskimiş film karesinde bile ışıldayan o gülümseme, sanki size bir sır vermek üzereymiş gibi değil mi?
Bakın o sırrı nerede buldum…
Şimdi size bir gazete küpürü okuyacağım:
—
100 YIL BOYUNCA MÜHÜRLENECEK FİLM
Demiryolu Yüzüncü Yıl Geçit Töreni’nin Kız Kraliçesi’ne Hediye
Bu yazıyı okuyabiliyor musunuz?
Btn nl hrflr cmldn çkrsk bl srnszc kyblyrz.
Eğer ünlü harfler olmadan da cümleyi rahatça okuyabiliyorsak, neden ünlü harflere ihtiyacımız var? Dijital çağ ile birçoğumuzun fark ettiği bir şey bu aslında. Mesaj atarken “selam” yerine “slm”, “naber” yerine “nbr” yazmak gibi…
İki türlü de anlayabiliyorsak, boşa harf eklemenin bir anlamı var mı?
Daha da önemlisi… Bir bilgiyi, en kompakt en sıkıştırılmış haline nasıl getirebiliriz? Claude Shannon, işte bu soruyu sorarak dünyayı değiştirdi. Bugün Güneş sisteminin dışına bile mesaj gönderebiliyorsak, bu unutulmuş dahiye borçluyuz.
Evrenin yaşı yaklaşık 13.8 milyar yıl. İnsan aklının kavramakta zorlandığı bir süre… Ama şimdi size çok daha büyük bir sayıdan bahsedeceğim:
10 septilyon yıl.
Bu sayı o kadar büyük ki, evrenin şu anki yaşını milyarlarca kez içinde barındırıyor. Ve bu sürenin bir anlamı daha var: kuantum bilgisayarları test etmek için kullanılan özel bir problemi – rastgele kuantum devre örneklemesi problemini – klasik bir süper bilgisayarla çözmeye çalıştığınızda gereken süre.
Eğer 2.5 milyar yıl önce Instagram olsaydı, tüm doğa fotoğraflarınız mor filtreli gibi görünürdü. Şaşırdınız değil mi? Ama gerçekten de bir hipoteze göre gezegenimiz bir zamanlar tamamen farklı bir renge bürünmüştü.
Dünya’yı çizin desem nasıl bir şey çizersiniz? Kıtaların tam sınırlarını hatırlamasanız da işte Afrika, Asya, okyanuslar… Sonra yeşile ve maviye boyarsınız, çölleri de biraz sarıya. Dünya çoğunlukla mavi, geri kalanı da ağırlıkta yeşil olan bir gezegen. En azından şu anda öyle. Fakat hep böyle değildi. Dünya, bundan 2.5 milyar yıl önce, mordu. Evet neredeyse hiç yeşil yoktu. Eğer o zaman uzaydan bakacak olsaydık, böyle bir gezegen değil, böyle bir gezegen görürdük.
Evren düz! Evet evet düz! Öyle düz dünya gibi binlerce yıllık antik düşüncelerden de bahsetmiyorum. Bugün bilim insanları, evrenin düz olduğunu biliyor. Nasıl mı?
İşte böyle. Bu masanın üzeri gibi düz. Burada bir galaksi, içinde de şurada bir güneş sistemi, belki şurada ufak mutlu bir gezegencik de vardır… 🙂 E her şey bir düzlükteyse, o zaman masanın üzerinde, havada ne var? Ya da masanın altında? Sonuçta evren üç boyutlu değil mi? Orada da tatlı, mutlu bir yıldız sistemi olabilir, belki o da şöyle bir galaksinin içerisindedir… Dalga geçiyorum sanabilirsiniz ama geçmiyorum. Evren gerçekten düz, ama sandığınız gibi değil.
Bugün sizlerle matematiğin en gizemli problemlerinden birini konuşacağız. Ama başlamadan önce, bize herhangi bir bilgiyi öğrenmenin güzelliğini gösteren, sayıların ve harflerin dünyasında bize rehberlik eden tüm öğretmenlerimize teşekkür etmek istiyorum. Onlar bize sadece formülleri değil, problem çözme sanatını, vazgeçmemeyi ve merak etmeyi de öğrettiler. Bu video, çözülmemiş bir matematik problemi üzerine. Ama aslında her problemi çözmek zorunda değiliz – bazen önemli olan o yolculukta öğrendiklerimiz. O yolculukta hep bizim yanımızda olan tüm öğretmenlerimizin “Öğretmenler Günü” kutlu olsun.
