Evrenin yaşı yaklaşık 13.8 milyar yıl. İnsan aklının kavramakta zorlandığı bir süre… Ama şimdi size çok daha büyük bir sayıdan bahsedeceğim:
10 septilyon yıl.
Bu sayı o kadar büyük ki, evrenin şu anki yaşını milyarlarca kez içinde barındırıyor. Ve bu sürenin bir anlamı daha var: kuantum bilgisayarları test etmek için kullanılan özel bir problemi – rastgele kuantum devre örneklemesi problemini – klasik bir süper bilgisayarla çözmeye çalıştığınızda gereken süre.
Eğer 2.5 milyar yıl önce Instagram olsaydı, tüm doğa fotoğraflarınız mor filtreli gibi görünürdü. Şaşırdınız değil mi? Ama gerçekten de bir hipoteze göre gezegenimiz bir zamanlar tamamen farklı bir renge bürünmüştü.
Dünya’yı çizin desem nasıl bir şey çizersiniz? Kıtaların tam sınırlarını hatırlamasanız da işte Afrika, Asya, okyanuslar… Sonra yeşile ve maviye boyarsınız, çölleri de biraz sarıya. Dünya çoğunlukla mavi, geri kalanı da ağırlıkta yeşil olan bir gezegen. En azından şu anda öyle. Fakat hep böyle değildi. Dünya, bundan 2.5 milyar yıl önce, mordu. Evet neredeyse hiç yeşil yoktu. Eğer o zaman uzaydan bakacak olsaydık, böyle bir gezegen değil, böyle bir gezegen görürdük.
“Bu videoda izleyeceğiniz görüntülerin neredeyse tamamı yapay zeka tarafından üretildi. Ben hariç!” demiştim bundan 9 ay kadar önce. Ama o günden bugüne SORA’dan çıt çıkmadı. 9 ay sonra nihayet dün o bebek doğdu yani 9 Aralık 2024’te OpenAI, yapay zeka dünyasını bir kez daha değiştirecek o haberi verdi. ChatGPT’yi de geliştiren şirket, SORA’yı kullanıma açtı… ve sonra hemen kapattı. Web sitesi aldığı yoğun trafikten dolayı üye alımlarını durdurmak zorunda kaldı.
Bundan 20 yıl kadar önce 2004’te bir Çarşamba akşamı televizyonun karşısında oturduğumda, sadece yeni bir dizi izleyeceğimi sanıyordum. Ekranda bir göz açıldı. Yakın çekim. Bambuların arasından sızan ışık. Ve sonra kaos. O akşam milyonlarca insanla birlikte, televizyon tarihinin en iddialı mitolojik anlatısının ilk dakikalarına tanıklık ediyorduk. Ama henüz bunu bilmiyorduk.
LOST’u bugün yeniden izlediğimde, beni hala en çok etkileyen şey, dizinin modern televizyonun en büyük çelişkisini nasıl kusursuzca somutlaştırdığı: Bir yandan haftalık yayın formatının ticari gerçekliğine uyum sağlarken, diğer yandan antik destanların büyüklüğünü yakalamanın peşinde koşması.
Evren düz! Evet evet düz! Öyle düz dünya gibi binlerce yıllık antik düşüncelerden de bahsetmiyorum. Bugün bilim insanları, evrenin düz olduğunu biliyor. Nasıl mı?
İşte böyle. Bu masanın üzeri gibi düz. Burada bir galaksi, içinde de şurada bir güneş sistemi, belki şurada ufak mutlu bir gezegencik de vardır… 🙂 E her şey bir düzlükteyse, o zaman masanın üzerinde, havada ne var? Ya da masanın altında? Sonuçta evren üç boyutlu değil mi? Orada da tatlı, mutlu bir yıldız sistemi olabilir, belki o da şöyle bir galaksinin içerisindedir… Dalga geçiyorum sanabilirsiniz ama geçmiyorum. Evren gerçekten düz, ama sandığınız gibi değil.
Bugün sizlerle matematiğin en gizemli problemlerinden birini konuşacağız. Ama başlamadan önce, bize herhangi bir bilgiyi öğrenmenin güzelliğini gösteren, sayıların ve harflerin dünyasında bize rehberlik eden tüm öğretmenlerimize teşekkür etmek istiyorum. Onlar bize sadece formülleri değil, problem çözme sanatını, vazgeçmemeyi ve merak etmeyi de öğrettiler. Bu video, çözülmemiş bir matematik problemi üzerine. Ama aslında her problemi çözmek zorunda değiliz – bazen önemli olan o yolculukta öğrendiklerimiz. O yolculukta hep bizim yanımızda olan tüm öğretmenlerimizin “Öğretmenler Günü” kutlu olsun.