Bu hafta roket fırlatmaları ve fırlatamamalarıyla tarihe geçen bir hafta oldu. Üstelik sadece uzay tarihine değil, ekonomi ve siyaset tarihine de geçecek çok hareketli gelişmeler yaşandı ve bitmedi. Hala devam ediyor. Dünya adeta kocaman bir iş yerine, devasa bir açık ofise dönüşmüş gibi. Ve bu ofisin küçük kutucuklarında, bilgisayarlarının başında hapsolmuş insanlık bir yandan işini gücünü yapmaya çalışırken bir yandan da kafayı yemeye başladı galiba. Patlamış mısırlarınızı hazırlayın. Her kurumsal yapıda kaçınılmaz olarak gerçekleşen o ofis dedikodularından geliyor. Yan “cubicle”da çalışan bir arkadaş vardı ya. Hani ofisin en zengin 34. çalışanıyken birkaç ayda en zengini haline geldi. Ulan Elon ya, Elon Musk. Bu hafta bir gangstere dönüştü ve görünen o ki bundan epeyce bir keyif alıyor.
Kategori: Uzay
Bilim dünyasında bu haftanın en önemli gelişmesi hiç şüphesiz Ay’da yapılan bir keşif oldu. Ay’da su bulundu! Yine! On yıllardır oralarda bir yerde su olabileceği tahmin ediliyordu ama kanıtlanamamıştı. Üstelik ilk keşif 2020’de değil, 11 yıl önce, 2009’da yapıldı. Ay’ın kutuplarında hiç güneş almayan kraterlerin içinde su buzu olduğu tespit edildi. O kraterlerin güneş sisteminin en soğuk noktaları olduğunu düşündüğümüzde bu çok da şaşırtıcı gelmeyebilir. İşte şaşırtıcı olan şey bu hafta yapılan keşif. Ay’ın güneş alan yerlerinde de su molekülleri olduğu bulundu.
Çocukken ebelemece oynar mıydınız? Ebeleme oyunu? Bazıları büyüyünce de oynamaya devam ediyor. Hem de uzayda. Ebelemece oynayanlar bu çocuklar. Onların bu sevinç çığlıklarının sebebi topu topu 82 fotoğraftan oluşturulan bu video görüntüsü. Ne olduğunu bile tam olarak anlayamıyoruz değil mi? Vantuz gibi uzanan bu kol, taşlı bir toprağa dokunup geri çekiliyor. Elimizle arkadaşımıza dokunup “EBE!” dememiz gibi. Tek fark burada dokunulan yüzeyin arkadaşımız olmaması. Belki de olabilir mi… Arkadaşım Bennu 🙂
Tüm molekülleri eşit derecede sevmek istedim ama bir favorim var: fosfin!
Bu söz Clara Sousa-Silva adlı genç bir bilim insanına ait. Bu kişi kendisini kelimenin tam anlamıyla “fosfin”e adamış! 10 yıldan uzun bir süredir bununla ilgili çalışıyor. Peki fosfin ne demek? Fosfin (veya PH₃), tek bir fosfor atomu ve üç hidrojen atomundan oluşan piramit şekilli bir molekül. Üzerinde fosfor bulunan en basit gaz. Neden daha önce duymadık? Çünkü gazların dünyasında pek de popüler değil. duyanlar da pek sevmez. Sevmez çünkü bizim gibi oksijen kullanan metabolizmalar için fosfin zehir anlamına gelir. Breaking Bad dizisini izleyenler onun bir bölümünde eskiden lisede kimya öğretmenliği yapan baş karakteri Walter White’ın bu maddeyi kullanarak mafyanın iki adamını nasıl saf dışı bıraktığını da hatırlayacaktır. Bu maddeyi ya böyle bir laboratuvarda insanlar üretebilir ya da bataklıklarda yaşayan bazı anoksik canlılar. Evet onlar için fosfin hiç de zehirli değil. Aksine onlar bu gazdan bol miktarda üretiyorlar.
Az önce haber takip listemde beliren bir son dakika gelişmesini sizlere aktarıyorum: Gökbilimciler şimdiye kadar bulunan en büyük, en garip kara delik çarpışmasını tespit etti. Kozmik yığılma, şimdiye kadar tespit edilen türünün ilk kara deliğini üretti – ve bu daha olayın tuhaf kısmı bile değil!
Çarpışmanın tespit edilmesi bizim için bir son dakika gelişmesi elbette, ama konunun kendisini anlayabilmemiz için kafamızdaki zaman ölçeğini biraz daha genişletmemiz gerekecek. Çünkü hikayemiz çok daha önce başladı.
Bu taşa iyi bakmanızı istiyorum. Bu taşın bir adı var. Bu taşın uzun bir yaşam hikayesi var. Ve hikayenin en heyecan verici bölümü daha yeni başlıyor.
Taşın adından girelim konuya: Sayh al Uhaymir 008. 26 Kasım 1999’da Umman’da bulunduğu yer nedeniyle bu ismi almış. 8,5 kg ağırlığındaki bu taş yaklaşık 1000 yıldır orada, Umman’daydı ama 450 milyon yıl kadar önce doğmuştu. Nerede mi? Mars’ta. Muhtemelen Mars’ın Mojave bölgesinde. Milyonlarca yıl boyunca orada yaşadıktan sonra bundan yaklaşık 600-700 bin yıl kadar önce bir asteroid Mars’a çarptı. Çarpışmanın şiddetiyle Mojave krateri oluştu ve o bölgedeki taşlar uzaya savruldu. Binlerce yıl uzayda yolculuk ettikten sonra bu taşların bazıları Dünya’nın atmosferine girdi. Bir kısmı -küçük olanlar- yanıp kül oldu, bir kısmı da -bu taş gibi büyük olanlar- dünyanın bir yerine inmeyi başardı.